مطلب زیر که به فارسی برگردانده شده است[۱] درواقع برای کشورهای توسعه‌یافته تهیه شده که در آن‌ها افرادی از ملل، اقوام و نژادهای مختلف ساکن‌اند و هدف آن نمایاندن نحوه‌ی رسیدگی به مشکلات زنان در معرض آسیب‌های اجتماعی و زنان بزهکار این جوامع است که به علت تفاوت‌ها و تبعیض‌های موجود، حل مسائل و مشکلات آن‌ها، چندان سهل و ساده نیست. این مطلب می‌تواند به طرح پیچیدگی‌های ناشی از تبعیض‌های چندگانه‌ی تحمیل‌شده برزنان ما، در کشوری نسبتاً پهناور و کثیرالملّه و بافرهنگ‌های گوناگون نیز مؤثر باشد – مترجم

مقدمه

آن بخش از زنان اقلیت‌های قومی و نژادی، ازجمله سیاه‌پوستان که در معرض آسیب‌های اجتماعی و یا درگیر کارهای خلاف هستند، با موانع متعددی مواجه‌اند که آن‌ها را از دسترسی به خدمات مددکاریِ ویژه‌ی آن‌ها و دریافت کمک برای تغییر روش زندگی‌شان بازمی‌دارد.

این مطلب برای سایت فوسیت تهیه شده و نهادهای ذی‌ربط، با استفاده از اطلاعات کارآمد ارائه‌شده در آن، می‌توانند خدمات و ارتباط با این زنان را گسترش دهند. تأکید این مقاله بر موارد موفقی است که در رابطه با برآوردن نیازهای این زنان برحسب تحقیقات و مصاحبه با سازمان‌هایی از قبیل اعضای «شبکه‌ی سیاست‌گذاری عدالت جنسیتی» به‌دست آمده است.

در اینجا به کمبودهای موجود که لازم است به آن‌ها توجه شود، نیز پرداخته می‌شود.

موارد کلیدی برای تحقق بخشیدن به اقدامات اولیه جهت رفع نیازهای این زنان

• رسیدگی به موضوع در سطح محلی
• تبلیغات و اطلاع‌رسانی
• اطمینان بخشی به مددجویان از تداوم ارائه‌ی خدمات
• فعالیت‌های مشترک
• تنوع فرهنگی و آموزش کادر مجرب
• ارزیابی مستمر خدمات ارائه‌شده

رسیدگی به موضوع در سطح محلی

برای تشخیص دقیق مشکلات و پیش برد امور و ارائه خدمات مناسب‌تر، به‌کارگیری موارد زیر مفید است:

• مراجعه به مسئولان و مشورت با آن‌ها و درگیر کردن افراد ذی‌نفع مانند رهبران محلی، رهبران مذهبی و نهادهای مربوط به اقلیت‌ها.
• شنیدن نقطه نظرات خود این زنان از طریق گروه‌های موردنظر؛ مطالعه و بررسی‌های لازم، و نیز شرکت دادن آن‌ها در هیئت‌مدیره و یا گروه‌های راهنما.
• به‌کارگیری اطلاعات محلی و بهره‌گیری از تخصص نهادها و سازمان‌های مربوطه در منطقه.
• استفاده از سازمان‌هایی که فعالیت‌های داوطلبانه‌ای در مبارزه با تبعیض و نابرابری‌هایی دارند که زنان آسیب‌پذیر تجربه می‌کنند، به‌ویژه استفاده از تجارب به‌دست‌آمده از سیستم قضایی و جنایی.

تبلیغات و اطلاع‌رسانی

سرویس‌های اطلاع‌رسانی با مخاطب قرار دادن زنان اقلیت‌ها، استقبال بیشتر آن‌ها را از این برنامه‌ها و خدمات فراهم می‌آورند. سازمان‌ها می‌توانند با استفاده از وسایل ارتباط‌جمعی نظیر رسانه‌های محلی، شبکه‌های ارتباطی و نیز خدمات مددکاری، این زنان را از چندوچون خدمات موجود آگاه کنند. اطلاع‌رسانی‌ها باید شفاف و مداوم باشد و انتظارات کاذب در این زنان بهوجود نیاورد.

آن‌ها باید از خدمات مددکاری به زنان متخلف و یا در معرض آسیب، نظیر مراجعه به منازل و مراکز مبارزه با جرائم نظیر کلانتری‌ها و دادگاه‌ها برای برقراری ارتباط با آن‌ها استفاده کنند.

لازم است خدمات مددکاری به زبان خود این زنان و نه به زبان رسمی دولت ارائه شود.

یکی از این پروژه‌ها، با نام وی.سی.اف. امکانات گسترده‌ای برای تحصیل رایگان، آموزش و حمایت‌های فردی از زنان محروم این جوامع فراهم آورده است. گروه‌های مدنظر آن‌ها، زنان فراری یا آسیب‌دیده از خشونت‌های خانوادگی و ازدواج‌های اجباری هستند. آن‌ها هم‌چنین طی مراجعه مکرر به مراکز زنانه و گروه‌های اجتماعی و مذهبی‌شان و نیز طی ملاقات‌ خانوادگی، به جلب نیروهای جدید از میان همین زنان برای ملحق شدن به برنامه‌هایشان دارند.

اطمینان بخشی به مددجویان از تداوم ارائه‌ی خدمات

برای جلوگیری از گسستن این زنان از برنامه‌های حمایتی ارائه‌شده، این مراکز تلاش می‌کنند تا برای برآوردن نیازهای چندگانه‌ی این زنان، خدمات هدفمند و متناسبی را ارائه دهند. آن‌ها هم‌چنین درصدد ایجاد نوعی چتر حمایتی هستند تا مددجویان احساس در حاشیه ماندن و انزوا نکنند.

مثال‌هایی از راهکارهای مؤثر:

• ایجاد مراکز سیار، روش مناسبی است تا این گروه از زنان، مجموعه‌ای از خدمات مؤثر نظیر برنامه‌های آموزشی، رهنمودها، مشاوره‌های حقوقی و اطلاعات لازم را دریافت کنند و نیز ایجاد محیطی که این زنان بتوانند با زنان دیگری با شرایط مشابه خود ملاقات داشته باشند. استقرار این مراکز در نقاطی از شهر با تراکم بیشتر اقلیت‌های قومی و نژادی مفیدتر است.
• بهره‌مند کردن این زنان از سایر خدمات با استفاده از روش‌های گوناگون نیز مفید است. برای مثال مددکاران اجتماعی زندان‌ها و کانون‌های اصلاح و تربیت می‌توانند به زنان زندانی اقلیت‌های نژادی و قومی در برخورداری از خدماتی دیگر نظیر برخورداری از مسکن، حق بیمه و مزایا و برنامه‌های آموزشی کمک کنند.
• اتخاذ تدابیر لازم با لحاظ کردن ارزش‌های فرهنگی موجود در میان این جوامع نیز قدم مثبتی است. افراد به نهادهای اجتماعی این زنان مانند خانواده‌ها و گروه‌های مذهبی مراجعه می‌کنند تا به آن‌ها اطمینان خاطر دهند که برنامه‌های این مراکز برای فرهنگ‌ها و مذاهب گوناگون قابل استفاده است. ممکن است یک مرکز، کادر خود را از میان کسانی انتخاب کند که سابقه‌ی فرهنگی مشترکی با مددجویانشان دارد. درحالی‌که نهاد دیگر، کادرهای خود را در خصوص مسائل و تبعیض‌های قومی و نژادی و به‌خصوص در مورد جوامع خاص مدنظر آن مرکز، آموزش دهد.
• انتخاب افراد و کادری که به زبان زنان اقلیت‌های قومی صحبت کنند یا استفاده از مترجمین، رویکرد مناسب دیگری است.
• بسیاری بر این باورند که ارائه‌ی خدمات به‌صورت غیر مختلط می‌تواند سودمند باشد. گزارش‌ها حاکی از آن است زنانی که مورد سوءاستفاده جنسی یا در معرض خشونت مردان بوده‌اند برنامه‌های صرفاً زنانه را مناسب‌تر می‌یابند. محیط‌های زنانه به‌ویژه برای زنان مسلمان که احتمالاً به گروه‌های مختلط دسترسی نداشته‌اند، جذاب‌تر است. از طرفی تجارب برخی از مراکز خدماتی نشان می‌دهد که ترکیب گروه‌های مختلف از زنان آسیب‌دیده و محروم، ترس از رسوایی و انزوا را در میان آن‌ها کاهش می‌دهد.
• ایجاد محیط‌هایی شامل «همه»، کاری موفق به شمار می‌آید. برای مثال، فعالیت «مرکز خواهران سیاه‌پوست ساوت هال» در حمایت از زنان آسیایی، آفریقایی و … که قربانیان خشونت بوده‌اند نشان داده که برقراری ارتباط با زنان اقلیت‌ها که از طریق دیگر قابل دسترسی نبودند (ازجمله مهاجران و کسانی که درخواست پناهندگی کرده‌اند)، از طریق تجمیع آن‌ها ممکن شده است. سازمان‌هایی نظیر سازمان زنان زندانی، خدماتی را به‌ تمامی گروه‌های قومی ارائه می‌دهند. آن‌ها در حمایت از زنان زندانیِ تمامی زندان‌های انگلیس، ازجمله زنان اقلیت‌های قومی و نژادی، فعالیت و مبارزه می‌کنند. این مرکز هم‌چنین امکان اسکان مجدد، ارائه‌ی برنامه‌های آموزشی، مشاوره و رهنمود و ایجاد امکانات برای آموزش از راه دور و سایر موارد را در حمایت از زنان زندانی و زنان در شرف آزادی، فراهم می‌آورد.

فعالیت‌های مشترک

مشارکت با مراکزی که خدمات متفاوتی ارائه می‌دهند در رویارویی با نیازهای بغرنج آن دسته زنان سیاه‌پوست و اقلیت‌های قومی درگیر کارهای خلاف یا در معرض جرم و جنایت، کارآمد است.

ترسیم چشم‌اندازی از آینده، با هدف گسترش فرصت‌های لازم برای زنان آسیب‌پذیر جوامعی که به‌طور سنتی مردسالار هستند، کاری امیدبخش و مبتکرانه است. این برنامه‌ها مشارکت مراکز محلی و منطقه‌ای را بین بخش خصوصی و دولتی و امور داوطلبان توسعه می‌دهد.

تنوع فرهنگی و آموزش کادر مجرب

خط‌مشی و راهکارهای عملی برای افزایش حضور زنان اقلیت‌ها قومی و نژادی در بهره‌گیری از خدمات بسیار اساسی است.

سیاست‌گذاری برای یک رهبری متعهد و تقبل مسئولیتی درازمدت برای پیشبرد امور این زنان می‌تواند الهام‌بخش یک اقدام موفق باشد. برخی از مراکز شناخته‌شده، نظیر مرکز “هیبوکس و آشا ” در پیشبرد امور خود، با لحاظ کردن برابری و تنوع فرهنگی، کارهای چشمگیری انجام داده‌اند.  مراکز کارآمد به تعلیم و پیشرفت کادر خود اهمیت می‌دهند تا آن‌ها به مسائل قومی و برابری جنسیتی مسلط باشند.  این افراد، درک صحیحی از آن نوع ارزش‌های فرهنگی دارند که برای زنان اقلیت‌ها مهم است.

این مراکز می‌کوشند افرادی را استخدام کنند که بتوانند جوامع تحت مسئولیت خود را ازلحاظ جنسیت و قومیت بازنمایی کنند. بااین‌حال، شواهد حاکی است که موضوع بسیار بغرنج‌تر از این حرف‌هاست.

ارزیابی مستمر خدمات ارائه‌شده

لازم است این مراکز به ارزیابی و کنترل خدمات خود با استفاده از روش‌هایی نظیر ارائه فرمِ ارزیابیِ خدمات به مددجویان، دادن پرسشنامه‌ها خارج از این حیطه، بررسی گروه‌های نمونه و مصاحبه با مسئولین بپردازند.

ارزیابی‌های مذکور می‌تواند از خودِ مرکز یا خارج از آن صورت گیرد.

موانع و کمبودها

در تدارک برای ارائه‌ی خدمات به زنان اقلیت‌ها تشخیص و توجه به مشکلات موجود ضروری است.

یکی از مشکلات اساسی، عدم وجود اطلاعات کافی در مورد این زنان است. اغلب این مراکز، ارزیابی و شناخت ناکافی در موردِ این زنان دارند که وجود آن برای تدارکِ عملکردی تأثیرگذار و ثمربخش بسیار لازم است. باوجودِ این نقصان، واقعاً نمی‌توان برآورد درستی از رویکردهای مختلف داشت.

هم‌چنین اطلاعات محدودی از خصوصیات و نیازهای این زنان وجود دارد. در مورد مشکلات نامشخصی نظیر خشونت خانوادگی باید اطلاعات بیشتری کسب کرد. لازم است شواهد کافی از مشکلات ناشی از عواملی چون مهاجرت در دست باشد. جرم و جنایت ناشی از فرهنگ سنتی مثل قتل‌های ناموسی یا آئینی، حوزه دیگری است که نیاز به کندوکاو بیشتری دارد.

شرمساری و ترس از رسوایی در میان مردم جوامع خود، مانع از مراجعه زنان اقلیت‌ها با مشکلات اجتماعی متعدد است. برای مثال زنان مجرم، از ترس بدنامی از درخواست کمک ابا دارند؛ نیز معتادین به مواد مخدر و زنان دارای مشکلات روحی و روانی. تحقیقات انجام‌یافته توسطِ ان.اچ.اس. بیانگر احساس شرم زنان، به‌ویژه زنان آسیایی در مراجعه به مراکز ترک اعتیاد است.

یکی از دلایل عدم اعتماد زنان به این مراکز، واهمه‌ی آنان از برملا شدن رازشان در بین مردم خود است. (فوسیت ۲۰۰۴) این موضوع زمانی تشدید می‌شود که افرادی از این جوامع در میان کارکنان این مراکز باشند. به‌طوری‌که زنان در معرض آسیب‌های اجتماعی و یا خلافکار از بیم شناخته شدن توسط همین کارکنان، از حمایت آن‌ها بی‌بهره می‌مانند.

مطالعه‌ای که توسط مرکز یاریگر زنان، بر روی زنان و کودکان مهاجر سیاه‌پوست انجام‌ گرفته، نشان می‌دهد بسیاری از این زنان از وجود چنین مراکز حمایتی ویژه مطلع نیستند و به همین دلیل خشونت را برای مدت‌زمان بیشتری تحمل می‌کنند.

دید منفی نسبت به مهاجران و عدم برخورداری از حمایت کافی از طرف مراکز و سازمان‌ها نیز موجب افزایش نگرانی در مورد این مهاجران و پناهندگان است. بسیاری از این زنان برای اینکه در امان باشند ترجیح می‌دهند تا از شهر و دیار خود به مناطقی که در آنجا جمعیت بیشتری از اقلیت‌ها ساکن هستند، مهاجرت کنند. این تحقیقات هم‌چنین نیازهای فرهنگی و مذهبی این زنان را عامل مهمی می‌داند که تجارب آن‌ها در میان مهاجران سیاه‌پوست و سایر مهاجران شکل داده است.

طبق تجارب مرکز حمایت از زنان زندانی، پراکندگی زندان‌های زنان با توجه به تراکم جمعیت این اقلیت‌ها در شهرها، موجب می‌شود تا احتمالاً آن‌ها، دور از خانواده خود باشند و ملاقات خانوادگی کمتری نسبت به بقیه زنان زندانی داشته باشند.

این مرکز هم‌چنین در مساعدت به سکونت مجدد زنان زندانی آزادشده که در کشور پراکنده‌اند و اغلب از خانه و کاشانه خود دورند، دچار مشکل می‌شود.

مشارکت چندین سازمان در امور زنان آسیب‌پذیر اقلیت‌ها، عموماً بسیار مؤثر تلقی می‌شود، اما اگر این مشارکت به‌دقت برنامه‌ریزی نشود، موجب تداخل امور شده و بی‌نتیجه خواهد بود.

موانعی را که بر سر راه یک مشارکت مؤثر وجود دارد، می‌توان چنین جمع‌بندی کرد:

مقاومت شدید به علت باورهای سنتی مستحکم، ارتباطات ضعیف، کمبود ظرفیت‌های سازمانی. بسته به روش سازمان‌دهی نهادها و مراکز، معمولاً آن‌ها در برنامه‌ریزی‌های خود، دل‌مشغول اهداف و خواست‌هایی هستند که در آن تصویری صحیح از نیازهای زنان اقلیت‌ها وجود ندارد.

نتیجه‌گیری

در اتخاذ روش‌های مؤثری که بتواند متناسب با نیازهای زنان در معرض آسیب یا زنان مجرم عمل کند، ملاحظه‌ی وضعیت اجتماعی و اقتصادی این جوامع مهم است. هم چنانکه چگونگی تأثیر روش‌های گوناگون زندگی در شکل‌گیری الگوهای آسیب‌های اجتماعی حائز اهمیت است؛ اما دانسته‌های محدودی در مورد خواست‌ها و خصوصیات آن‌ها در دسترس است و لازم است شناخت بیشتری در مورد آن‌ها وجود داشته باشد تا بتوان روش‌های مؤثرتر و کارآمدتری را در ارائه‌ی خدمات به این زنان در پیش گرفت. برای برآورد کردن انتظارات این زنان و مساعدت‌های متناسب با وضعیت زنان در معرض خطر یا درگیر در جرم و جنایت، تحقیقات پردامنه‌تری باید صورت گیرد تا در به‌کارگیری روش‌های مفیدتر توسط این سازمان‌ها بتوان از آن‌ها بهره گرفت.

پرسش‌های قابل تعمق:

چه کار واقعاً مؤثری می‌توان برای این زنان انجام داد؟
چه مشکلاتی باید حل شود؟
چه نارسائی‌های وجود دارد و موانع کار در کجاست؟
با چه سازمان‌هایی باید همکاری کرد؟
چگونه می‌توان برای حمایت از آن‌ها پیش‌قدم شد و نهادی را برپا ساخت؟
چه خط‌مشی‌هایی می‌توان در پیش گرفت تا تبعیض و برخوردهای نژادپرستانه تقلیل پیدا کند؟
اولویت‌های اساسی برای کار با این زنان چیست؟

---

منابع:

 Bailey-Chigwada, R. (2003) Black Women’s Experiences of Criminal Justice – Race, Gender and Class: A Discourse on Disadvantage
Becker, J. and Duffy, C. (2002) Women Drug Users and Drugs Service Provision: Service Level responses to Engagement and Retention: Home Office.
Edgar, K. and Martin, C. (2004) Perceptions of race and conflict: perspective of minority ethnic prisoners and of prison officers, Home Office Online Report 11/04: The Home Office
Fawcett Society (2005) Black and Minority Ethnic Women in the UK.
Fawcett Society (2005) One Year On, Commission on Women and the Criminal Justice System: The Fawcett Society.
Harrison, M. and Phillips, D. (2003) Housing and Black Minority Ethnic Communities: review of the evidence base: Office of the Deputy Prime Minister http://www.renewal.net/Documents/RNET/Research/Housingblackminority.pdf
NHS (2003) National Treatment Agency for Substance Misuse, Black and Minority Ethnic Communities in England: a review of the literature on drug use and related service provision http://www.nta.nhs.uk/publications/bme_lit.pdf
Rai, D. and Thiara, R. (1997) Re-defining spaces: the needs of black women and children in refuge support services and black workers in Women’s Aid, Bristol: Women’s Aid Federation of England
Rumgay J. (2004) When Victims Become Offenders: In Search of Coherence in Policy and Practice: The Gender and Justice Policy Network, The Fawcett Society
Smart Justice (2004) The Racial Justice Gap: Race and the Prison Population Briefing: Smart Justice
Yeandle, S., Booth, C. and Burns, D. (2003) Thinking Gender First: Gender Mainstreaming in Thurrock: South Essex Rape and Incest Crisis Centre
Youth and Crime Unit London http://www.youthcrimelondon.gov.uk/home/index.php

[۱] این مقاله ترجمه‌ای است از:

* – Compiled by Mamusa Siyunyi-Siluwe, Policy Officer, Gender and Justice Policy Network (GJPN), the Fawcett Society