پیشبرد دموکراسی در جوامع چند قومیتی و چند فرهنگی

پروژه آموزش دمکراسی سوئیس- قرقیزستان برگردان: فرانک فرید

بنا به درخواست دولت قرقیزستان، برنامهً امور بین‌الملل علوم اجتماعی یونسکو ، موسوم به موست[۱] (مدیریت تغییرات اجتماعی)، پرو‍ژهً آموزش دموکراسی را بنا نهاد تا به افراد منتخب آن کشور، از جمله: سیاستگذاران، قانونگذارن، مقامات قضائی، و نمایندگان مردم و سازمانهای غیر دولتی ، نحوهً ادارهً دمکراتیک جوامعی را که دارای تنوع قومی، زبانی و فرهنگی هستند، ارائه دهد. دست‌اندرکاران این پروژه، پیشنهاد اجلاس منطقه‌ای موست در آسیای مرکزی (بیشکک[۲] – ۱۹۹۴) مبنی بر توجه بیشتر به مقوله همزیستی مسالمت‌آمیز و مبتنی بر دموکراسی جوامع چند‌ قومیتی در آسیای مرکزی را پذیرفتند.

پروژه آموزش دمکراسی، یک همکاری نزدیک و پربار، بین دو کشور سوئیس و قرقیزستان را مد نظر قرار داد. گسترش روابط ارگانها و افراد مذکور با کشورسوئیس که سابقه ای طولانی مدت و موفق در ادارهً دمکراتیک جامعهً چند قومیتی- چند فرهنگی خود داشت، می‌توانست نمایندگان جامعه قرقیزستان را به کسب شناخت هرچه عمیقتراز نحوهً برقراری و تحکیمِ ساختاری دموکراتیک برمبنای مشارکت سیاسی – اجتماعی و همکاری بین قومیتها رهنمون شود. همچنین، کارشناسان و نهادهای ذیربط سوئیس نیزازمشارکت در مدیریت تحولات جاری قرقیزستان کسب تجربه کردند. فعالیتهای آموزشی کوتاه مدتِ آغاز شده در سال ۱۹۹۷، با این هدف برنامه ریزی شد که به همکاریهای بلندمدت بین دو کشور و به پیشبرد روند برقراری دموکراسی در قرقیزستان بیانجامد.

فعالیتهای عمده در این پروژه، ایجاد رشته تحصیلی در خصوص حکومت دموکراتیک، آموزش قانونگذاران، سیاستگذارن و دانشگاهیان، نشر مطالبی در رابطه با موضوع، از جمله مقایسه نظریه‌های موجود، و ترتیب دادن برنامه‌های بحث و تبادل نظر د ر سطوح آکادمیک است. موست، این پروژه را کاری مهم و ابتکاری (اولین کار از این دست) می‌داند که می‌تواند به همکاریهای دو جانبه طولانی مدت، عمدتا‍‍‍ً با هدف فراهم آوردن امکانات سازمانی و قابلیتهای روشنفکرانهً مستمر برای اداره دمکراتیک قرقیزستان منجر شود.

این پروژه با سرمایه‌گذاری وزارت امور خارجه دولت فدارل سوئیس و پشتیبانی کمیسیون اروپاییِ پیشبرد دموکراسی از طریق قانون، به عرضهً کارِکارشناسی به این برنامهً آموزشی پرداخت.

———————————————————————————————————————————

یکی از مهمترین موضوعات تحقیق برنامه موست یونسکو، تحلیل جوامعی است که دارای فرهنگهای متنوعی هستند. این کار از طریق مطالعات میان رشته‌ای، مطالعات تطبیقی و تحقیقات مبتنی بر فرهنگ با هدف دستیابی به اطلاعات لازم برا ی اداره دمکراتیک و صلح‌آمیز جوامعی با پلورالیسم[۳] قومی و فرهنگی صورت می‌گیرد. این تحقیقات، به ویژه به تدوین خط‌مشی‌هایی یاری می‌رساند که برابری حقوق شهروندی بین گروههای مختلف فرهنگی را تامین و برای جلوگیری از مناقشات قومی، ارائهً طریق کند.

تنوع زبانی: چالش مهم اتخاذ خط مشی‌ها در جوامع چند فرهنگی

چنانچه گفته شد، پروژه موست- برنامه‌ای آموزشی که به درخواست دولت قرقیزستان و با همکاری دولت سوئیس و کمیسیون اروپاییِ پیشبرد دموکراسی از طریق قانون آغاز به کار کرد- تأکید ویژه‌ای به پیشبرد استراتژیهای لازم برای حل مناقشات بین گروههای زبانی مختلف دارد. از آنجائی که این موضوع، بسیاری از حوزه‌های امور اجتماعی مانند آموزش و پرورش، وسایل ارتباط جمعی، فن‌آوری اطلاعات و حتی بازار کار را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، توجه به تنوع زبانی امری مهم در پیشبرد خط‌ مشی‌های جوامع چند فرهنگی محسوب می‌شود.

پیشبرد دموکراسی از طریق قانون

ترویج مدیریت دموکراتیک جامعه و اتخاذ خط‌‌‌مشی‌ها در جوامع چند فرهنگی، قبل از هرچیز، نیازمند ساختاری قانونی است که حقوقی برابر، برای قومیتها و گروههای مذهبی و زبانی مختلف در نظرگیرد. این ساختار با لحاظ کردن ابزارپذیرفته شدهً بین‌المللی و قوانین مبتنی بر حقوق بشر، حقوق افراد متعلق به اقلیتها را در مرکز توجه خود قرار می دهد. اما آنچه حائز اهمیت است لحاظ کردن حقوق بشرِ زبان در سطح ملی، یعنی تحقق وا جرای آن در حوزهً قضائی، قانونگذاری و سیاستگذاری کشوراست. پروژه موست در صدد یاری به کسانی است که در ایجاد یک ساختار قانونمند و اتخاذ خطمشی های چند فرهنگی تصمیم‌گیرنده اند تا به این طریق، ارتقا همزیستی مسالمت‌آمیز بین گروهها قومی- فرهنگی مختلف و یافتن مکانیسمهای لازم برای مشارکت آنها در قدرت و ایجاد ارتباط بین فرهنگها و در نتیجه ایجاد ارگانها و فرهنگ سیاسی دموکراتیک را تسهیل نماید.

اطلاع‌رسانی در حوزهً حقوق زبانی

موست، اطلاعات لازم در حوزهً حقوق زبانی را در اختیار قانونگذاران، مسئولین، پژوهشگران و سایر نمایندگان ارگانهای دولتی وسازمانهای غیر دولتی در جوامع چند قومیتی- چند فرهنگی قرار می‌دهد تا آنها بتوانند دوران گذار به دموکراسی را در جوامع چند قومیتی و چند فرهنگی خود طی کنند. این پروژه، شمایی از ابزار قانونی حائز اهمیت بین‌المللی را که برای احقاق حقوق زبانی ضروری است و نیز مجموعه اقدامات قانونمند دیگر را فراهم می‌آورد. این اطلاعات می‌تواند برای تحقق تجزیه و تحلیل قانونی و نیز پیشبرد خطمشی‌های متخذه برای حل و جلوگیری از منازعات زبانی به کار رود.

منبع:

[۱] Managment of Social Transformations (MOST)

[۲] Bishkekپایتخت قرقیزستان،

اعتقاد به حفظ هویت گروههای قومی و نژادی و اجتماعی؛ کثرت‌گرایی (فرهنگ لغات و اصطلاحات سیاسی- دکتر مهدی نوروزی خیابانی)[۳]